Słowa i ich znaczenie

Język jest systemem złożonym ze słownika i reguł budowania wypowiedzi na jego bazie, a w komunikacji społecznej jest konkretnym aktem mowy: wypowiedzią mającą znaczenie wynikające z intencji nadawcy.

W akcie mowy każde słowo ma jedno znaczenie, co nie zawsze przekłada się na znaczenie słownikowe wyrazów, stąd zjawisko wieloznaczności i bliskoznaczności wyrazów. Przykładem pierwszej mogą być wyrazy o identycznej formie językowej, ale różnym znaczeniu. Mamy wówczas do czynienia z homonimią:

Zamek: 1. dawna budowla; 2. zamknięcie (drzwi, szafy, szuflady); 3. suwak (błyskawiczny, w odzieży); 4. urządzenie łączące lub zabezpieczające w ustalonym położeniu elementy maszyny; 5. mechanizm broni palnej do zamykania na czas wystrzału i otwierania po nim tylnej części lufy

O znaczeniu homonimu decyduje jego użycie, kontekst, w którym on występuje. 
Inny aspekt znaczenia słów obejmuje synonimia (bliskoznaczność), która zestawia wyrazy (lub związki wyrazowe) o podobnym znaczeniu, ale różnym kształcie językowym:

Mądry: 1. rezolutny; 2. rozsądny; 3. sprytny; 4. cwany; 5. genialny; 6. kumaty

Użycie synonimu uzależnia się od sytuacji komunikacyjnej, a także w celu nadania słowu określonego zabarwienia emocjonalnego i wyrażenia poprzez nie określonej oceny rzeczywistości (negatywnej, neutralnej, pozytywnej).

Z emocjonalnym aspektem użycia języka, jak również doborem słów w zależności od sytuacji komunikacyjnej, mają związek pojęcia eufemizmu i wulgaryzmu. Eufemizmy to wyrazy czyniące wypowiedź delikatniejszą, taktowną (np. przy poruszaniu jakiejś wrażliwej tematyki, albo w staraniach o to, by nie urazić rozmówcy), z kolei wulgaryzmy są słowami naruszającymi normy obyczajowe, mogącymi świadczyć o agresywnych podtekstach wypowiedzi. Stwierdza się, że używanie wulgaryzmów razi zdecydowaną większość społeczeństwa (52 % zawsze; 42 % w niektórych sytuacjach)

Z zagadnieniem znaczenia słów wiąże się pojęcie antonimii, czyli przeciwstawności znaczenia słów:

pięknie – brzydko; żonaty – kawaler; panna – mężatka; kościsty – pulchny; owłosiony - łysy

Historią znaczenia (nierzadko zmieniającego się) poszczególnych wyrazów zajmuje się dziedzina językoznawstwa, zwana etymologią. Ustala ona przybliżony czas wprowadzenia danego słowa do użytku, jego ewentualne pokrewieństwo z wyrazami odrębnych języków narodowych, co dotyczy również wyrazów, które wyszły z użytku oraz nowych, wcześniej nieznanych.