Język – podstawowy środek komunikacji

Znaki i ich rodzaje:

Podstawą porozumiewania się ludzi są wszechobecne znaki – przedmioty, czynności, zjawiska, mające określone znaczenie. Semiotyka (nauka o znakach) wyróżnia:

a) znaki naturalne, symptomy  (np. błyskawica zwiastująca nadchodzącą burzę)

b) ikony, których forma podpowiada ich znaczenie (np. symbol kobiety - znak na drzwiach damskiej toalety. Kształt przedstawiony na obrazku przypomina sylwetkę kobiety w sukience)

c) znaki umowne, konwencjonalne, którym znaczenie nadano na mocy umowy, konwencji przyjętej przez użytkowników danego systemu znaków (gesty, symbole obrazowe, dźwięki, sygnały świetlne, np. kciuk uniesiony pionowo do góry; czerwony krzyż na białym tle; dźwięk syren o godz. 17, w miastach polskich, 1. sierpnia; zielone światło ulicznej sygnalizacji świetlnej)

Język jako system znaków:

Język jest systemem znaków konwencjonalnych. Każdy jego element ma stronę znaczącą (dźwięk lub kształt graficzny) i znaczoną (treść odnoszoną do tego, co symbolizuje znak). Użycie tego systemu wymaga kompetencji językowych, tj. znajomości wyrazów (słownika) i zasad łączenia ich w większe całości – wyrażenia, zdania, teksty (gramatyka) – każdy język ma swoją specyfikę, przekładającą się na językowy obraz świata jego użytkowników.

Akt komunikacji i jego elementy:

Komunikat językowy, sformułowany jest przez nadawcę przy użyciu kodu (języka) i skierowany do odbiorcy, który musi wykazać znajomość tego kodu. By komunikat został przekazany, musi zaistnieć kontakt między nadawcą i odbiorcą (np. bezpośredni lub pośredni). W akcie komunikacji istotne znaczenie ma kontekst, czyli rzeczywistość zewnętrzna i warunki, w jakich się ona odbywa (w jej aspektach: fizycznym, historycznym, psychologicznym, kulturowym).

Do każdego z elementów aktu komunikacji przypisuje się określone funkcje, na co wskazuje schemat:

Funkcja ekspresywna (nadawca) – umożliwia wyrażanie towarzyszących komunikatowi emocji mówiącego, jego nastroju i postawy

Funkcja impresywna (odbiorca) – powoduje wywołanie u odbiorcy określonej reakcji, uczuć, spowodowanie zmiany myślenia albo postępowania

Funkcja poetycka (komunikat) – uwypukla staranność i piękno wypowiedzi, wzbogaca ją środkami stylistycznymi

Funkcja fatyczna (kontakt) – umożliwia nawiązanie i podtrzymywanie konwersacji

Funkcja metajęzykowa (kod) – wskazuje koncentrację mówiącego na języku i sposobie jego wykorzystania

Funkcja poznawcza (kontekst) – umożliwia nadawcy przekaz jego wiedzy związanej z podstawowymi elementami komunikatu

Poza wymienionymi funkcjami można wskazać dodatkowo:

Funkcję perswazyjną (pokrewną impresywnej), stosowaną w propagandzie politycznej lub reklamie, sprawczą (pokrewną informacyjnej), zapowiadającą jakiś zamiar z jego jednoczesną realizacją, magiczną (pokrewną poetyckiej), która przypisuje słowom moc zmieniania rzeczywistości, i z którą wiąże się pojęcie tabu językowego (zakazującego wymawiać niektóre słowa, imiona, nazwy).