Związki frazeologiczne w naszym języku i poprawne posługiwanie się nimi

Czy nie sądzicie, że zmiany są ożywcze? Tak? No, to jesteśmy zgodni.

Dlatego też pozostawimy dziś literaturę piękną, by skupić uwagę na naszym rodzimym języku i jego bogactwie. Zanotujcie temat, taki jak tytuł posta (następnie przepiszecie do zeszytu teksty z tej strony, które wyróżniono czarną czcionką). Na pewno zastanawiacie się nad tematem, w którym pojawił się dziwny termin. Powinniśmy sobie coś w związku z tym wyjaśnić.

Czy wiecie, czym jest frazeologia?

Wszyscy wiedzą, bo w ubiegłych latach była już o tym mowa, ale na wszelki wypadek przypomnę:

Frazeologia to dział nauki o języku, który zajmuje się połączeniami wyrazów w konstrukcje, zwane frazeologizmami albo związkami frazeologicznymi.

Jak wiadomo, każdy język narodowy ma swój bogaty słownik, czyli zbiór wyrazów, które są podstawą komunikacji. Słowa mają swoje określone znaczenia, do których przywykliśmy, ale można też zbudować z nich większe jednostki (owe konstrukcje). Wówczas, w połączeniu, nabiorą zupełnie nowego znaczenia.

Frazeologizmy są stałymi związkami wyrazowymi. Możemy je podzielić ze względu na budowę. W wyniku takiego podziału otrzymamy:

* wyrażenia – powstają zwykle z połączeń dwóch elementów: rzeczownik + rzeczownik (np. jabłko niezgody) lub rzeczownik + przymiotnik (np. miłosierny Samarytanin), albo przysłówek + przysłówek (np. krótko i węzłowato). Może to być również wyrażenie przyimkowe (np. grać na nerwach)

* zwroty – powstają z połączeń: czasownik + rzeczownik (np. zadzierać nosa) lub czasownik + przysłówek (np. zapłakać gorzko), albo czasownik + wyrażenie przyimkowe (np. zejść na manowce)

* frazy - mają postać zdania (np. znaleźć się w objęciach Morfeusza) lub jego równoważnika (np. nadejście chudych lat)

Jeśli zastanowimy się, jak powstawały frazeologizmy w ciągu długich stuleci rozwoju języka, to musimy zwrócić się w stronę: historii (wydarzenia, postaci historyczne), literatury (pisarze, literaccy bohaterowie, sceny, motywy, idee), religii (postaci mitologiczne i biblijne, przypowieści, wartości religijne) i… pospolitych ludzkich doświadczeń. To właśnie one wszystkie stanowią zasadnicze źródła związków frazeologicznych.

Przykłady źródeł związków frazeologicznych:

* historia – drakońskie prawo (Drakon był autorem bardzo surowego prawa w starożytnej Grecji) lub spartańskie warunki (niewygoda, trudne warunki, jak w dawnej Sparcie).

* literatura – dantejskie sceny (sceny wstrząsające, budzące grozę, jak w „Boskiej komedii” autorstwa Dantego) lub walka z wiatrakami albo donkiszoteria (walka beznadziejna, bezskuteczna, czasem z urojonym wrogiem – jak w opowieści o Don Kichote, autorstwa Cervantesa)

* religie – syreni śpiew (mitologia – oparł mu się Odys), hiobowe wieści (w Starym Testamencie doświadczał ich Hiob), judaszowe srebrniki (wziął je jeden z uczniów Chrystusa)

* doświadczenie – spuścić nos na kwintę, gadał dziad do obrazu, grać na nerwach

Zachęcam was do otwartości na frazeologizmy, ponieważ nie tylko wprowadzają one barwę do językowej pospolitości, ale też czynią naszą wypowiedź ciekawą, czasem dowcipną, czasem intrygującą. Nabierajcie wprawy w użyciu związków frazeologicznych, naprawdę warto.

Na początek kilka ćwiczeń z podręcznika:

ćw. 1 str. 188;

ćw. 1 i 3 str. 190.

Dla chętnych ćwiczenie dodatkowe: 4 ze str. 191.

A skoro mowa o frazeologizmach, znacie historię oleju w głowie? Jest bardzo ciekawa. Zapraszam na krótki seans:

Czas wykonania zadań do 30. kwietnia. Powodzenia!