Kierunki artystyczne dwudziestolecia miedzywojennego

  Najczęściej stosowanym określeniem sztuki i artysty okresu międzywojnia są, odmieniane przez wszystkie przypadki, rzeczownik nowoczesność i przymiotnik nowoczesny. Nowoczesność w sztuce tego okresu oznacza ogół zjawisk, wyróżniających się takimi cechami, jak: niezależność od jakichkolwiek ideologii i utylitaryzmu, oryginalność, poszukiwanie własnego, odrębnego sposobu wyrażania treści, antymimetyzm, czyli ucieczka od naśladowania rzeczywistości. 

Meret Oppenheim Śniadanie w futrze

Termin nowoczesność odnosi się zarówno do literatury i twórczości artystycznej, między końcem XIX w., a latami 60. XX stulecia. Może on być używany zamiennie z terminem modernizm. Tendencje i zjawiska w sztuce po 6. dekadzie XX w. nazywamy sztuką postmodernistyczną lub ponowoczesną. 

   Istotnym elementem literatury i sztuki modernizmu (zwanego w Polsce dwudziestoleciem międzywojennym) była awangarda, zupełnie odcinająca się od tradycji i poszukująca własnych, oryginalnych rozwiązań ideowo-artystycznych. Artysta awangardowy, nowoczesny, chce być wizjonerem, odkrywać to, co nieodkryte, przebudowywać wyobraźnię odbiorcy. Buntuje się on przeciwko tradycyjnym sposobom wypowiedzi, szuka nowego języka, oddającego ducha jego czasów. Dlatego chętnie eksperymentuje. Jest indywidualistą, ale też zrzesza się w grupach artystycznych. Wtedy wraz z innymi prowokuje, oburza swoim życiem i twórczością. Najbardziej wyraziste sylwetki artysty nowoczesnego początków międzywojnia należą m.in. do Guillaume Apollinaire'a (poety francuskiego) oraz Pablo Picasso (malarza hiszpańskiego). 

      Część kierunków artystycznych w sztuce nowoczesnej zapoczątkowała swój rozwój jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, inne pojawiły się po jej zakończeniu. Oto przegląd najważniejszych nurtów tego okresu i ich wyróżniki:

      Ekspresjonizm (Niemcy, ok 1910) - wyrósł z pragnienia wyrażania wewnętrznego świata człowieka i tkwiących w nim metafizycznych doznań, lęków, wątpliwości, uniwersalnych praw, mitów, archetypów. Artyści tego nurtu poszukiwali inspiracji w mitologiach starożytnych, Biblii, traktatach filozoficznych. Wielu z nich było moralistami, chcieli zmienić świat, uważany przez nich za siedlisko zła. Nierzadko zainteresowani byli polityką i problemami społecznymi. Ekspresjonizm jest obecny w literaturze, malarstwie, teatrze, filmie i muzyce, zaś znani twórcy tego kierunku to Edvard Munch (malarz norweski) i Bertolt Brecht (pisarz niemiecki).

    Futuryzm (Włochy, 1909) - skutecznie zmienił przyzwyczajenia estetyczne swoich czasów. Był skrajnie opozycyjny wobec tradycji (włącznie z głoszeniem postulatu spalenia muzeów i bibliotek), odrzucał stosowanie reguł w sztuce i literaturze (słowa na wolności), i zalecał łamanie dotychczasowych zasad. W literaturze, na przykład, odnosiło się to do pisania wbrew regułom składni, leksyki, ortografii. Futuryści głosili kult szybkości, siły, urbanizacji, postępu technicznego, motoryzacji, osiągnięć sportowych, burzycielskiej mocy tłumu. Fascynowała ich też wojna, rewolucja. Futuryzm wpłynął nie tylko na literaturę i sztukę (głównie malarstwo i rzeźbę), ale też na obyczaje, życie polityczne i ekonomiczne. Czołowi przedstawiciele tego kierunku, to: Filippo Marinetti (pisarz włoski), Władimir Majakowski (poeta rosyjski), polscy artyści - Tytus Czyżewski i pisarze, Bruno Jasieński, Aleksander Wat.

Tytus Czyżewski Akt z kotem

     Dadaizm (Szwajcaria, 1916) - temu nurtowi bliski był pacyfizm i anarchizm, zgodnie z którym dadaiści szydzili z autorytetów, instytucji, ideologii. Jak inne kierunki awangardowe, dadaizm był opozycyjny wobec sztuki tradycyjnej. Twórczość dada opierała się na improwizacji, grze skojarzeń, zabawie nieprzystającymi do siebie elementami, czarnym humorze i parodii. Będąc nihilistami (nieuznawanie jakichkolwiek wartości), dadaiści traktowali sztukę jako sposób wypełniania pustki życia. Artyści dada skutecznie dbali o rozgłos i popularyzację swoich idei: ułatwiały im to prowokacyjne manifesty i skandaliczne wystawy, w trakcie których podnosili do miana dzieła sztuki przedmioty codziennego zastosowania, np. pisuar. Wśród reprezentantów tego kierunku warto wskazać Tristana Tzarę (poeta francuski) oraz Marcela Duchampa (artysta francuski).

Salvador Dali Autosodomised

  Surrealizm (Francja, 1918) - był nurtem radykalnie opozycyjnym wobec realizmu. Jednym z celów tego nurtu był zamiar odblokowania ludzkich umysłów, stąd akcentował on wyższość wyobraźni, a także swobodnego fantazjowania i niekontrolowanego strumienia skojarzeń, nad regułami w sztuce. W obrębie literatury zalecał stosowanie pisania automatycznego i posługiwanie się techniką strumienia świadomości. Poza literaturą szczególnie obecny był w malarstwie i filmie. Surrealistów fascynowała teoria psychoanalizy Z. Freuda, stąd ich dążenie do odsłaniania zagadek i tajemnic podświadomości człowieka, ujawniających się w snach, koszmarach, halucynacjach. Efektem tych starań stały się fantastyczne, groteskowe wizje zniekształconej rzeczywistości, konstruowane w poetyce onirycznej. Wybitni przedstawiciele surrealizmu to Andre Breton (pisarz francuski) oraz Salvador Dali (malarz hiszpański).

Pablo Picasso Autoportret

     Kubizm (Hiszpania, Francja, 1910) - zakładał radykalny odwrót od malarstwa realistycznego i uznawany jest za najbardziej awangardowy spośród wszystkich nurtów w sztuce tego okresu. Najszybciej rozpoznawalną jego cechą jest geometryzacja rzeczywistości - przedstawianej z zastosowaniem trójkątów, kul, stożków, sześcianów i walców, rozbijanych na elementy, w celu umożliwienia oglądu obiektu z różnych punktów widzenia. Niezwykłej twórczości kubistów towarzyszą skandale i prowokacje obyczajowe. Nurt ten znajdzie najpełniejszy wyraz w malarstwie i rzeźbie. Jego słynni przedstawiciele to Georges Braque (malarz francuski) oraz Pablo Picasso (malarz hiszpański).
      

Wassily Kandinsky, Transverse Line

Abstrakcjonizm (Rosja, 1920) - nurt, w którym brakuje podstawowych cech sztuki tradycyjnej, i który skupia się na prezentacji wyłącznie ogólnych cech obiektów wyodrębnionych z rzeczywistości oraz na przedstawianiu związków zachodzących między nimi.

To one, wraz z zastosowaną kolorystyką, mają przykuć uwagę odbiorcy. Artyści posługują się abstrakcjami geometrycznymi (formami brył, linii) i organicznymi (formami nieregularnymi). Abstrakcjonizm najpełniej wyrażał się w malarstwie, a jego wybitnym przedstawicielem był Wassily Kandinsky (malarz rosyjski).

  Modernizm (dwudziestolecie międzywojenne) w sztuce był okresem niezwykle obfitującym w wybitne osobowości twórcze i dzieła do dziś zaskakujące swoją koncepcją, zarówno w płaszczyźnie treści, jak też formy. Niejednokrotnie zapominamy, że dla artystów współczesnych są one przebogatym zdrojem inspiracji. By tego dowieść, w podsumowaniu zamieszczam pierwszy film Luisa Bunuela, wybitnego reżysera hiszpańskiego, zmarłego w 1983 roku, zatytułowany Pies andaluzyjski. Bunuel nakręcił ten obraz w 1929 r., we współpracy z Salvadorem Dali. Film jest niemy, trwa kwadrans (z małym wąsem:).

 

Wszystkie teksty na tej stronie są mego autorstwa.

Nie zezwalam na ich kopiowanie i publikowanie bez mojej zgody.